قدمت تاریخی حرم امام رضا (ع)

تعداد زیادی از هموطنان داخل و خارج از ایران، معمولا سالیانه حداقل یک بار را به مشهد سفر و به زیارت از حرم امام رضا می روند. حرم امام رضا(ع) پس از سال ها بازسازی و گسترش، به شکل امروزی در آمده است. قدمت تاریخی حرم امام رضا (ع) بسیار زیاد است و این خود جذابیت این حرم را دو چندان می کند. پس با سایت زواران همراه باشید تا این قدمت و پیشینه تاریخی حرم را بررسی کنیم.

واژه مشهد به معنی محل شهادت است و در عرف و اصطلاح سده سوم هجری قمری ، بر قبور ائمه واولیاء و رجال  اطلاق می‌شده‌است، چنان که در آن زمان، "مشهد مرغاب" در فارس ، و "مشهد میهنه" آرامگاه ابو سعید ابوالخیر و "مشهد توس" یا "مشهد رضوی" در خراسان، وجود داشته‌است.

علی بن موسی الرضا پس از قتل به دست مامون عباسی  در سال ۲۰۲ هـ. ق، در آرامگاه هارونی سناباد به خاک سپرده شد و از آن پس "سناباد نوغان" به نام "مشهدالرضا" خوانده شد و به مرور زمان بر پهنه آن، به ویژه در زمان شاه تهماسب صفوی افزوده گشته و مردم توس به مشهد کوچ داده شدند. که در مقاله ای مجزا و مفصل پیشینه نام مشهد را بررسی کردیم.

مجموعه حرم امام رضا (ع) از نظر مساحت بزرگترین مسجد و از لحاظ جمعیت دومین در جهان است. از جمله فضاهای مرتبط این مجموعه مسجد گوهرشاد، موزه، دو کتابخانه، چهار مدرسه علوم دینی، گورستان، دانشگاه علوم اسلامی رضوی، سالن غذاخوری برای زائران، رواق‌های وسیع برای نمازگزاران و چندین ساختمان دیگر می باشد. حرم اما رضا (ع) به تنهایی محوطه‌ای به مساحت ۲۶۷۰۷۹ متر مربع را پوشش می‌دهد و در مجموع که شامل هفت صحن می شود، مساحت آن به ۵۹۸۶۵۷ متر مربع می رسد.

 اولین بنای آرامگاه همان بقعه هارون الرشید بوده است که توسط مأمون عباسی بنا شده است که بقیه بنای حرم بر روی آن ساخته شده است از این تاریخ به بعد تا دوره دیلمیان نشانه ای از تجدید یا مرمت حرم در دست نمی باشد سبکتکین (387 ـ 366 هـ ق ) پادشاه متعصب غزنوی حرم مطهر را ویران و زیارت آن را ممنوع کرد پس از آن عمید الدوله فایق در تکمیل بقعه و آبادانی مشهد کوشید. در سال 400 هـ ق ابوبکرشهمرد به دستور سلطان محمود غزنوی بنای بقعه بار دیگر بازسازی کرد با توجه به سنگ نوشته قبر امام رضا(ع) به نظر می رسد بنای حرم در سال 516 هـ ق تجدید یا تعمیر شده است . بنای بقعه به سال 548 هـ ق آسیب فراوان دید. در روزگار سلجوقیان شرف الدین ابوطاهر قمی پس از مرمت بنا گنبدی کاشی کاری شده را بر روی قبه حرم بنا کرد و مناره ای را کنار آن ساخت در دوره خوارزمشاهیان (612 هـ ق ) روضه رضوی مورد توجه قرار گرفت که کتیبه هایی از آن زمان در حرم موجود می باشد. در زمان چنگیز بقعه دچار ویرانی شد . در زمان غازان خان و سپس سلطان محمد خدابنده الجایتو در تعمیر و تزئین حرم مطهر کوشید . در قرن هشتم بنای حرم عبارت بوده است از : حرم ، مسجد بالاسر و چند بنای کوچک متصل به ضلع شمالی و یک مدرسه ( به تصریح ابن بتوته جهانگرد معروف ) . در زمان شاهرخ تیموری و همسرش گوهرشاد حرم مطهر توسعه قابل توجهی پیدا کرد . در این دوره سال 821 هـ ق نخستین مسجد جامع شهر مشهد با نام مسجد گوهرشاد در سمت قبله حرم مطهر بر پا شد سپس بنای «دارالحفاظ» «مسجد فرق الذکر» « دارالسیاده » و سر انجام « تحویل خانه» یا خزانه بر پا شد .

در طول قرن های مختلف , رجال کشورهای اسلامی , حکام و امرای خراسان , مردان با اخلاص و علاقه مند به مقام شامخ ولایت و امامت با صرف مبالغی در تجدید عظمت آن کوشیده اند , ضمن تزئین آن با ایجاد بناها و به جای گذاشتن آثاری این مکان شریف را مملو از جلوه های کهن هنری دوران گذشته نموده , نفایس تاریخی و شاهکارهای هنری شان را مخلصانه به این جایگاه رفیع عرضه دارند

تاریخ انتشار : 1397/08/28