4 مورد از زیباترین آرامگاه های مشهد که نباید از دست بدهید(سفر به قلب تاریخ و معنویت)

شهر مقدس مشهد، پایتخت معنوی ایران، تنها به حرم مطهر امام رضا (ع) محدود نمی‌شود. در دل این شهر و نواحی ییلاقی اطراف آن، گنجینه‌هایی از تاریخ، هنر و عرفان نهفته است که در قالب آرامگاه‌های باشکوه و مساجد تاریخی خودنمایی می‌کنند. اگر مسافر مشهد هستید و می‌خواهید در کنار زیارت حرم رضوی، با مفاخر، عرفا و معماری اصیل ایرانی-اسلامی آشنا شوید، بازدید از ۵ مکان زیارتی و سیاحتی خاص که در ادامه معرفی می‌کنیم، تجربه‌ای فراموش‌نشدنی برایتان رقم خواهد زد. با زواران همراه باشید تا سفری متفاوت به آرامگاه های مشهد داشته باشیم.

۱. شاهکار معماری تیموری؛ مسجد گوهرشاد مشهد

بدون شک، یکی از برجسته‌ترین و شکوهمندترین بناهای تاریخی که در قلب مجموعه آستان قدس رضوی می‌درخشد، مسجد گوهرشاد است. اگرچه این بنا به لحاظ فنی یک مسجد است، اما به دلیل قدمت، اهمیت تاریخی و قرارگیری در لیست بازدید زائرانی که به دنبال مکان های زیارتی مشهد هستند، همواره در صدر فهرست قرار دارد. این مسجد که در جنوب حرم مطهر واقع شده، یادگاری ارزشمند از دوران تیموریان است و به دستور گوهرشادبیگم، همسر هنرپرور شاهرخ تیموری بنا شده است. اهمیت این مکان تنها به قداست مذهبی آن نیست؛ بلکه ویترینی تمام‌عیار از هنر کاشی‌کاری معرق، گچ‌بری‌های ظریف و معماری ایرانی است که چشمان هر بیننده‌ای را خیره می‌کند. ایوان مقصوره و گنبد فیروزه‌ای آن، نمادی از اوج شکوفایی هنر اسلامی است.

تاریخچه و دسترسی به مسجد گوهرشاد در حرم مطهر

مسجد گوهرشاد بارها در طول تاریخ بر اثر زلزله و جنگ آسیب دید، اما هر بار با دستان هنرمندان ایرانی مرمت شد تا امروز همچنان استوار باقی بماند. کتیبه‌های بایسنقر میرزا، از شاهکارهای خط ثلث، بر پیشانی ایوان مقصوره، جلوه‌ای بی‌بدیل به این مکان بخشیده است. برای زائرانی که پس از زیارت امام رضا (ع) قصد دارند از فضایی روحانی و تاریخی بهره‌مند شوند، حضور در صحن مسجد گوهرشاد الزامی است. این مسجد از سمت جنوب به رواق دارالسیاده و دارالحفاظ متصل است. دسترسی به آن از طریق ورودی‌های اصلی حرم، به ویژه از سمت بست شیخ بهایی و صحن قدس بسیار آسان است. همچنین نزدیکی این مکان به سایر آرامگاه های مشهد نظیر پیر پالاندوز، فرصتی عالی برای یک تور زیارتی کامل را فراهم می‌کند.
آدرس: مشهد، محله بالا خیابان، بلوار نواب صفوی، داخل مجموعه حرم مطهر رضوی، جنوب ضریح مبارک.

۲. نگین سبز مشهد؛ آرامگاه خواجه ربیع

در میان هیاهوی شهر، آرامگاه خواجه ربیع با گنبدی فیروزه‌ای و باغی سرسبز و دل‌باز، فضایی آرامش‌بخش را برای گردشگران و زائران فراهم کرده است. این بنا که مدفن ربیع بن خثیم، از زاهدان نامدار صدر اسلام و از یاران حضرت علی (ع) است، به توصیه شیخ بهایی و به دستور شاه عباس صفوی ساخته شد. معماری این بنا یکی از نمونه‌های فاخر سبک صفوی است که شباهت‌های زیادی به کاخ هشت‌بهشت اصفهان دارد. این مکان نه تنها یک زیارتگاه، بلکه یکی از محبوب‌ترین جاهای دیدنی مشهد برای گذراندن اوقات فراغت خانواده‌ها محسوب می‌شود. کاشی‌کاری‌های معرق و نقاشی‌های طلایی داخل بقعه، تلاقی هنر و معنویت را به تصویر می‌کشند.

جاذبه‌های گردشگری و فضای پیرامونی خواجه ربیع

آنچه آرامگاه خواجه ربیع را از سایر مقابر متمایز می‌کند، قرارگیری آن در میان باغی بزرگ و باصفا است. این ویژگی باعث شده تا این مکان به عنوان یکی از تفرجگاه‌های مذهبی مشهد شناخته شود. بسیاری از مسافران در برنامه سفر خود، زمانی را برای بازدید از این اثر ملی که در سال ۱۳۱۰ ثبت شده است، اختصاص می‌دهند. وجود درختان کهنسال و فضای سبز رسیدگی شده، محیطی مناسب برای استراحت زائران فراهم کرده است. علاوه بر این، در اطراف این مجموعه بازارهای محلی و امکانات رفاهی مناسبی برای خرید سوغات و رفع خستگی وجود دارد. اگر به دنبال ترکیبی از سیاحت، تاریخ‌گردی و زیارت هستید، خواجه ربیع گزینه‌ای ایده‌آل در شمال شهر مشهد است.
آدرس: مشهد، انتهای خیابان خواجه ربیع، میدان خواجه ربیع.

3. عارف نامی در جوار خورشید؛ آرامگاه پیر پالاندوز

در ضلع شرقی حرم مطهر رضوی و در سایه‌سار گنبد طلایی امام هشتم، بنایی آجری و زیبا با گنبدی پیازی شکل خودنمایی می‌کند که متعلق به آرامگاه پیر پالاندوز است. شیخ محمد کارندهی، معروف به پیر پالاندوز، از عرفای بزرگ قرن دهم هجری و قطب سلسله ذهبیه بود. شهرت او به "پالاندوز" از آن جهت است که با وجود مقام بالای عرفانی و علمی، برای امرار معاش به شغل ساده پالاندوزی مشغول بود و از این راه روزگار می‌گذراند. این بنای تاریخی با کاشی‌کاری‌های ساده اما دلنشین و نقاشی‌های هندسی درون بقعه، فضایی سرشار از خلوص و سادگی را تداعی می‌کند که با روحیه صاحب مزار همخوانی کامل دارد.

معنویت و دسترسی به مقبره پیر پالاندوز

بازدید از مقبره پیر پالاندوز به دلیل نزدیکی بسیار زیاد به حرم امام رضا (ع)، برای زائران بسیار راحت است. کافیست پس از زیارت، از خروجی نواب صفوی خارج شوید تا این بنای تاریخی را مشاهده کنید. این مکان برای علاقه‌مندان به عرفان اسلامی و تاریخ تصوف جذابیت ویژه‌ای دارد. آرامگاه در سال ۹۸۵ قمری ساخته شده و در دوران‌های مختلف مرمت گردیده است. فضای داخلی آرامگاه حسی از آرامش عمیق را منتقل می‌کند و مکانی دنج برای خلوت و تفکر است. اگر در قالب تور مشهد سفر می‌کنید، پیشنهاد می‌کنیم حتماً دقایقی را در این مکان سپری کنید تا با داستان زندگی مردی که کیمیاگری را در قناعت یافته بود، بیشتر آشنا شوید.
آدرس: مشهد، خیابان نواب صفوی، ضلع شرقی حرم مطهر رضوی، خروجی نواب.

۵. خلوتگاه کوهستانی؛ آرامگاه خواجه مراد

در ۱۴ کیلومتری جنوب شرقی مشهد و در دل کوه‌هایی که به سمت فریمان امتداد دارند، آرامگاه خواجه مراد واقع شده است. این مکان مدفن "هرثمه بن اعین" مشهور به خواجه مراد، از یاران وفادار امام رضا (ع) است که سرگذشتی پرفراز و نشیب داشته است. او که از سرداران هارون‌الرشید بود، پس از دیدن حقانیت امام، به یاران ایشان پیوست و نهایتاً به دلیل افشاگری علیه حکومت وقت به شهادت رسید. موقعیت جغرافیایی این آرامگاه که در شکاف کوه و بلندی قرار گرفته، چشم‌اندازی زیبا و متفاوت نسبت به سایر آرامگاه های مشهد ایجاد کرده است.

طبیعت‌گردی و بازارچه سنتی خواجه مراد

آرامگاه خواجه مراد تنها یک مکان زیارتی نیست؛ بلکه به دلیل وجود بازارچه‌ای سنتی و بزرگ در پایین‌دست آن، محلی محبوب برای خرید سوغات با قیمت مناسب محسوب می‌شود. بسیاری از زائران و مجاوران برای خرید انواع صنایع دستی، دیگ‌های سنگی (هرکاره) و سوغات خراسان به این منطقه مراجعه می‌کنند. مسیر دسترسی به مقبره کمی سربالایی دارد که البته با امکانات رفاهی تسهیل شده است. وجود اتاق‌هایی برای اسکان موقت و فضای کوهستانی اطراف، این مکان را برای اردوهای خانوادگی و سیاحتی مناسب کرده است. نزدیکی این مکان به آرامگاه خواجه اباصلت، امکان بازدید از هر دو زیارتگاه را در یک نیم‌روز فراهم می‌کند.
آدرس: مشهد، ۱۴ کیلومتری جنوب شرقی مشهد، جاده فریمان، سمت راست جاده (تابلوهای راهنما مسیر را مشخص کرده‌اند).

سوالات متداول درباره آرامگاه های مشهد

۱. کدام یک از این آرامگاه‌ها به حرم امام رضا (ع) نزدیک‌تر هستند؟
مسجد گوهرشاد در داخل مجموعه حرم و آرامگاه پیر پالاندوز دقیقاً در ضلع شرقی و متصل به ورودی‌های حرم قرار دارند و با پای پیاده قابل دسترسی هستند.

۲. آیا برای ورود به این اماکن نیاز به پرداخت هزینه ورودی است؟
ورود به مسجد گوهرشاد، آرامگاه پیر پالاندوز و امامزادگان ناصر و یاسر رایگان است. اماکن دیگر نیز معمولاً ورودی ندارند یا هزینه بسیار جزئی دریافت می‌کنند.

۳. بهترین زمان برای بازدید از آرامگاه خواجه ربیع و امامزادگان ناصر و یاسر چه فصلی است؟
با توجه به وجود فضای سبز و موقعیت ییلاقی (به‌ویژه برای ناصر و یاسر در طرقبه)، فصل بهار و تابستان بهترین زمان برای لذت بردن از فضای بیرونی این مکان‌هاست، هرچند در پاییز و زمستان نیز حال و هوای معنوی خاص خود را دارند.

۴. آیا آرامگاه خواجه مراد امکانات اقامتی دارد؟
در مجموعه خواجه مراد زائرسراها و اتاق‌هایی برای اسکان موقت و استراحت زائران تعبیه شده است، اما برای اقامت طولانی‌مدت هتل‌های داخل شهر مشهد پیشنهاد می‌شوند.

تاریخ انتشار : 1404/09/23