آداب معنوی و ظاهری زیارت حرم رضوی که باید بدانید

سفر به مشهد مقدس و زیارت بارگاه ملکوتی حضرت علی بن موسی الرضا (علیه السلام)، آرزوی قلبی هر شیعه و عاشق اهل بیت است. این سفر، تنها یک جابجایی مکانی نیست، بلکه یک هجرت معنوی از دنیای مادی به سوی اقیانوس رحمت الهی است. برای اینکه از این فرصت گران‌بها بیشترین بهره را ببریم و زیارتی مقبول و اثرگذار داشته باشیم، آگاهی از آداب و رسوم این سفر معنوی، امری ضروری است. این آداب، که ریشه در روایات و سیره بزرگان دین دارد، به دو دسته آداب قبل از سفر و ورود به حرم و آداب حین زیارت تقسیم می‌شوند.

بخش اول: آداب قبل از سفر و ورود به مشهد

آمادگی برای زیارت، از همان لحظه‌ای که نیت سفر می‌کنید، آغاز می‌شود.
۱. توبه و استغفار:
قبل از حرکت، از گناهان خود توبه کنید و قلب خود را پاک سازید. زیارت، ملاقات با حجت خداست و شایسته است که با دلی پاک و روحی آماده به این دیدار بشتابیم. پرداخت بدهی‌ها و طلب حلالیت از دیگران نیز در این مرحله بسیار توصیه شده است.
2. غسل توبه و غسل سفر:
انجام غسل توبه قبل از حرکت و غسل سفر، طهارتی ظاهری و باطنی به همراه دارد و شما را برای ورود به حریمی مقدس آماده‌تر می‌کند.
3. صدقه دادن:
پرداخت صدقه در ابتدای سفر برای سلامتی خود و همسفران و دور کردن بلاها، بسیار مورد تأکید قرار گرفته است.

بخش دوم: آداب ورود به حرم مطهر رضوی

لحظه رسیدن به مشهد و مشاهده گنبد طلایی امام رئوف، یکی از ناب‌ترین لحظات این سفر است.
۱. غسل زیارت (مهم‌ترین ادب):
پیش از تشرف به حرم، حتماً غسل زیارت انجام دهید. در روایات آمده است که امام کاظم (ع) فرمودند: «هر کس برادرم را زیارت کند،… ابتدا غسل کند». این غسل، صرفاً یک نظافت نیست، بلکه نمادی از پاک شدن روح برای ورود به محضر امام است. هنگام غسل این دعا را بخوانید:
اَللّهُمَّ طَهِّرْنی وَ طَهِّرْ لی قَلْبی وَ اشْرَحْ لی صَدْری وَ اَجْرِ عَلی لِسانی مِدْحَتَکَ وَ الثَّناءَ عَلَیْکَ فَاِنَّهُ لا قُوَّةَ اِلاّ بِکَ وَ قَدْ عَلِمْتُ اَنَّ قُوَّةَ دینی اَلتَّسْلیمُ لاَمْرِکَ وَ الاِتِّباعُ لِسُنَّةِ نَبِیِّکَ وَ الشَّهادَةُ عَلی جَمیعِ خَلْقِکَ.
۲. پوشیدن لباس پاک و معطر:
با پاکیزه‌ترین و بهترین لباس‌های خود و در کمال وقار و آراستگی (و البته سادگی و به دور از تجمل) به حرم مشرف شوید. استفاده از عطر و بوی خوش، ادب حضور در محضر بزرگان است.
3. خواندن اذن دخول:
پشت درهای ورودی حرم بایستید و با قلبی شکسته و چشمی گریان، اذن دخول بخوانید. این کار به معنای اجازه گرفتن از خداوند، پیامبر (ص)، فرشتگان و خود امام رضا (ع) برای ورود به حریم مقدس ایشان است. اگر حال خوشی داشتید و اشکتان جاری شد، این نشانه اذن است.
4. ذکر گفتن در مسیر:
در تمام مسیر تا رسیدن به ضریح مطهر، زبانتان به ذکر «اللّه اکبر»، «سبحان اللّه»، «الحمدللّه» و «لا اله الا اللّه» و صلوات بر محمد و آل محمد مشغول باشد. این ذکرها، قلب را آماده‌تر و توجه را بیشتر می‌کند.

بخش سوم: آداب حین زیارت و حضور در روضه منوره

اوج این سفر معنوی، لحظه حضور در کنار مضجع شریف امام هشتم (ع) است.
۱. زیارتنامه خواندن:
پس از نزدیک شدن به ضریح، یکی از زیارتنامه‌های معتبر مانند «زیارت امین الله» (که به گفته علامه مجلسی معتبرترین زیارت است) یا «زیارت جامعه کبیره» یا زیارت مخصوصه امام رضا (ع) را با توجه و حضور قلب بخوانید. زیارتنامه، گفتگوی شما با امام است؛ کلمات آن را با تمام وجود حس کنید.
۲. نماز زیارت:
پس از خواندن زیارتنامه، دو رکعت نماز زیارت بخوانید. این نماز را به نیت زیارت امام رضا (ع) و برای قرب به خداوند متعال ادا کنید. بهتر است این نماز در مکانی مانند “مسجد بالاسر” (پشت سر ضریح مطهر) خوانده شود، اما به دلیل ازدحام، در هر نقطه از رواق‌ها نیز صحیح است.
۳. دعا و مناجات:
پس از نماز، بهترین فرصت برای دعا کردن است. زیر قبه و در حریم امام رضا (ع)، دعا مستجاب است. برای فرج امام زمان (عج) که صاحب اصلی این عزاست، دعا کنید. سپس برای خود، خانواده، دوستان و همه مؤمنین و مسلمین دعا کنید. حاجات خود را با دلی شکسته از امام بخواهید.
۴. تلاوت قرآن:
هدیه کردن ثواب تلاوت قرآن، به ویژه سوره “یس”، به روح مطهر امام رضا (ع)، از بهترین اعمال در حرم است.
۵. رعایت حقوق دیگران:
مهم‌ترین ادب اجتماعی در حرم، رعایت حال دیگران است. از هل دادن، ایجاد مزاحمت، و توقف طولانی در نقاط پرازدحام (مانند کنار ضریح) خودداری کنید. به یاد داشته باشید که آزار رساندن به یک زائر، قلب امام رئوف را می‌آزارد. به سالمندان، کودکان و افراد ناتوان کمک کنید.

بخش چهارم: آداب وداع و پس از زیارت

زیارت با وداع تکمیل می‌شود.
۱. وداع با امام (ع):
هنگام خروج از حرم، با خواندن دعای وداع یا زیارتی کوتاه، با امام خود خداحافظی کنید و از ایشان بخواهید که این زیارت، آخرین زیارت شما نباشد و مجدداً توفیق تشرف را به شما عنایت فرمایند. 
۲. حفظ آثار معنوی زیارت:
مهم‌تر از خود زیارت، حفظ دستاوردهای معنوی آن است. تلاش کنید حال و هوای خوبی را که در حرم به دست آورده‌اید، پس از بازگشت به شهر خود نیز حفظ کنید. زیارت باید نقطه عطفی برای اصلاح اعمال و رفتار ما باشد.
کلام آخر:
زیارت امام رضا (ع)، فرصتی طلایی برای بازسازی روح و جان و تجدید پیمان با خاندان عصمت و طهارت است. با رعایت این آداب ظاهری و باطنی، می‌توانیم اطمینان حاصل کنیم که از این دریای بی‌کران رحمت، با دستانی پر و قلبی نورانی بازگشته‌ایم.
زیارتتان قبول، التماس دعا.

تاریخ انتشار : 1404/07/23